انسان چگونه می تواند خویشتن را تغییر دهد مثلا بسیاری از خصایل ذاتی یا آن دسته ای را که در حین تربیتش با آن ها خو گرفته را تغییر دهد؟

نمی دانم شما هم با من موافقید یا نه؟ اما می گویم: به نظر می رسد سوال شما ناشی از یک صفت خاصّی است که در وجود شماست و شما را آزار می دهد و در واقع این سوال کلی شما برای تغییر آن صفت خاصّ می باشد .
به نظر می رسد اخلاق خاصّی چنگ بر دل شما می کشد و روح بالا بلندتان، شما را به درمان این درد دعوت می کند پس سوال شما در واقع این است که من چگونه جان خود را از فلان خصوصیت آزاد کنم و روح خود را آباد.
ما هم از شما یک خواسته داریم: شما درد خود را شفاف تر بنویسید مثلاً بگویید من زود عصابی می شوم و یا صفت بخل دارم و مانند آن تا ما هم بتوانیم بهتر شما را راهنمایی کنیم و خود و شما را مشغول کلیات نکنیم.

اما بعد از این خواهش، شروع به پاسخ سوالتان به صورت کلی می کنیم:
کیفیت خلق و خو ها:
هر خصوصیتی در انسان قابل تغییر است این طور نیست که گمان کنیم بعضی از ویژگیها ذاتی می باشد و قابل تغییر نیست ، فقط وقتی این صفت آرام آرام در فرد خیس خورده و جا باز می کند کار بدانجا می رسد که این صفت ورم کرده و اراده ما را له می کند در اینجاست که فرد خود را ناتوان از مبارزه با آن دانسته و شکست را حقّ خود می داند.
بله، هر مقدار که دیر به سراغ تغییر اخلاق های بد برویم این صفات در ما لانه کرده و وجود ما را عضب می کند و اصلاً ادعای مالکیت می کند و ما را از خانه خوبی ها بیرون می کند .
خدا را شکر که شما جوانید و این صفات در شما خیلی رسوب نکرده است
خدا را شکر اراده شما فولادین است و این صفت به مانند آهن. شما راحت می توانید این آهن را گرم کرده و با چکش پولادین همت خود بر سر او کوفته و او را به صورت دلخواه خود در آورید. پیشاپیش عرق شما را پاک کرده و خسته نباشید می گوییم.

راهکار های عملی:
حال به بیان چند راهکار عملی می پرداریم:
اول:مهمانداری نکن
صفات بد در خانه وجود شما گاهگاهی مهمان می شوند اما شما نباید مهمانداری کنید که اگر میزبان خوبی برای او باشید در خانه وجود شما جاگیر می شود پس از همین امروز دیگر او را تحویل نگیرید.

دوم:تقصیر شما نیست تقصیر خودش است که زمان می خواهد
اگر بخواهیم خصوصیتی را که با آن خو گرفته ایم از وجود خود خارج کنیم یک دفعه نمی شود و نیاز به تلاش مدام دارد پس از همین اول ظرفیت خود را بالا ببرید تا دچار بی حوصلگی نشوید. از ابتدا بدانید که این کار زمان نیاز دارد و انتظار نداشته باشید یک دفعه تغییر پیدا کنید خصوصاً صفاتی مانند زود عصبانی شدن.

سوم:بر عکس عمل کن
برای مقابله با هر صفت بد باید بر عکس آن عمل کرد مثلاً اگر بخیل است باید رو به بخشش آورد و اگر عصبانی است رو به خوش برخوردی بیاورد و مانند ان.

چهارم: تقلید کن تا حقیقی شود
شاید سوال شود که نمی توانیم حقیقتا این کارها را انجام دهیم ، نمی توانیم واقعاً عصبانی نشوم نمی توانم ....
اشکال ندارد در ابتدا ادای آنرا در بیاورید تا آرام آرام این حالت به یک صفت واقعی تبدیل شود در روایتی از امیر مومنان علی علیه السلام داریم که فرمودند:
إِنْ لَمْ تَکُنْ حَلِیماً فَتَحَلَّمْ فَإِنَّهُ قَلَّ مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ إِلَّا أَوْشَکَ أَنْ یَصِیرَ مِنْهُمْ (تصنیف غرر الحکم ص286 )
اگر صبور نیستی خود را به صبوری بزن همانا اگر انسان خود را شبیه به گروهی کند غالباً مانند آنها می شود .
بله این یک قاعده کلی برای تربیت است که حضرت می فرماید. مثلاً نمی توانی از ته قلب خود نسبت به زخم زبانهای افراد صبر بورزی ولی می توانی اگر زخم زبان شنیدی مانند انسان های صبور جواب طرف مقابل را ندهی ، پس این کار را ادامه بده تا آرام آرام واقعاً صبور شوی.

پنجم:تمرینش بده تا پهلوان شود .
می دانیم که هر عمل نیاز به اراده دارد و اعمال سختر تر اراده قوی تر را به سوی خود می خواند اما چه کنیم تا راده ما قوی شود و بتوانیم به کارهای سخت تر دست بزنیم؟
مدل اراده انسان این طور است که هر مقدار از آن استفاده کنی قوی می شود و هر مقدار از آن استفاده نکنید ضعیف می شود, درست مانند وزنه بردار که در ابتدا نمی تواند 250 کیلو را بلند کند اما از 10 کیلو شروع می کنم تا بر اثر تمرین قوت پیدا می کند.
از بهر فرا گرفتن هر کاری تمرین زیاد بهترین استاد است.
در ابتدا شاید نتوانیم همیشه خوش برخورد باشیم اما در هر جا که می توانیم این خوش برخوردی را به کار بگیریم تا آرام آرام سرمایه ما افزایش یابد .

ششم:که ورد نیمه شبی دفع صد بلا بکند
دعا و تضرع و آه و ناله به درگاه خداوند متعال می تواند کمک کار خوبی برای این تغییر می باشد پس از آن غافل نشوید. در اصل خدای بزرگ است که باید ما را از صفات جمال خویش بهره رساند و در ما با اخلاق الهی خویش تجلی کند تا مظهر و آینه دار او باشیم.

انشالله موفق باشید.